Ozon bildiğiniz üzere doğada bulunan ve kolayca yok olabilen bir elementtir. Ozon bilinen dünyadaki en kuvvetli oksidandır. Bir yerde yeryüzünün kendini temizleme yöntemleri arasındadır.
İşte ozonu endüstride de özel kılan özelliklerinden bazıları; güçlü mikrop, bakteri ve virüsleri en hızlı şekilde yok etmesi, işini bitirdikten sonra da soğukkanlı bir katil gibi hiçbir iz bırakmadan ortadan kaybolması, diğer bir ifadeyle tekrar oksijene dönüşmesidir. Başka ne yapar? Parlatıcı, yosun önleyici, koku giderici özelliği vardır.
Bütün bunları neden hatırladık? Ozonun faydalarını en fazla içselleştirmiş, ambalajlı su sektörünün muhtemel sorunlarına ışık tutabilmek adına aklımızda bunları tutalım ve bu faydalardan nasıl yararlanabiliriz, inceleyelim?
Kaynağından, tüketiciye kadar giden aşamaları sırasıyla gözden geçirip, muhtemel sorunlara çözüm bulmaya çalışalım.
Ön Ozonlama;
Sorun: Kaynağımızdan gelen ham suda mevsimsel veya sürekli mikrop-bakteri riskim var. Nasıl çözebilirim?
Çözüm: Özellikle bahar aylarında başlayan, üretim kapasitelerimizin artması ile kışın atıl olan kaynaklarımızı devreye soktuğumuzda bazı riskler bizleri karşılar. Gelen ham suyu herhangi bir işleme tabi tutmadan, ön ozonlamaya tabi tutabiliriz. Ön ozonlama sonrasında ise aktif karbon ile ozonu tekrar geri alabiliriz. Bu işlem, ilk depolarımıza girmeden veya hemen sonrasında gerçekleştirilebilir. Bu sayede muhtemel mikrop, bakteri, virüs, demir, mangan gibi risklerden arınmış oluruz.
PET Grubu Dolum Suyunu Ozonlama;
Sorun: Buradan tertemiz gönderdiğim ürünümde bir süre sonra yeşillenmeler(yosunlanma) oluşuyor.
Çözüm: Maalesef özellikle toptan satıcılar, bakkallar, marketler PET grubu ürünlerinin saklama koşulları konusunda üreticiler kadar hassas davranamıyorlar. PET malzeme ile üretilen ambalajlarda sunduğumuz sularımızın güneşi gören bir ortamda saklanması neticesinde yosunlanma riski söz konusu oluyor. Bu durum ayrıca hepimizin bildiği gibi kansorejen yan ürün oluşumuna da davetiye çıkarıyor. Bunun önüne geçmek için öncelikle bayilerimiz uyarmalı, gerekirse cezalar uygulanmalıdır. Ancak piyasa gerçeklerini de göz önüne alırsak, suyumuzun en azından yeşillenmesini önlemek adına, pet dolum suyuna vereceğimiz minimum 0,1 ppm civarında suda çözünmüş bir ozon miktarı yeterli olacaktır. Ancak bu oran, ürünümüzün gideceği mesafe, dağıtılacağı yerdeki sıcaklık, tüketim süresi gibi etkenlerle artmalıdır. Unutmayalım ki, suyumuzda gereğinden fazla ozon miktarı suyun tadında acılık yaratacak, müşteri algısında ise “terkos suyu” imajı yaratabilecektir.
Bardak grubunda bu risk nispeten daha azdır. Çünkü bardak grubu sularımız karton ambalajlarda toptancılara sunulduğu için güneşe nispeten daha az maruz kalmaktadırlar. Burada ozon miktarı minimal düzeyde tutulabilir veya kullanılmayabilir.
Tabii ki bu aşamada İl Sağlık Müdürlüğü ile temasa geçip, gerekli denetimlerin yapılmasını sağlamak gerekiyor.
Damacana Grubu Suyunu Ozonlama;
Sorun; Suyumda yeşillenmeler oluyor. Ne yapmalıyım?
Çözüm: İki sebebi olabilir. Birinci sebebi dolum suyumuzdaki risklerden kaynaklanıyor olabilir. İkinci sebebi ise boş gelen damacanaların yeterince steril edilememesinden kaynaklanıyor olabilir. İlk problem için az önce PET grubunda bahsettiğimiz üzere dolum suyuna ozon verilerek çözülebilir. Ancak burada PET grubuna göre çok daha hassas olunmak zorundadır. Damacana su grubu PET grubuna göre çok daha hızlı tüketilir. Bazı yerel sularda dolumdan alınır alınmaz, daha dönerken bayi suyu dağıtmaya başlar. Hatırlayalım, ihtiyaç duyduğundan daha fazla ozon miktarı suyun tadında acılık yaratabilir. Kapağı açtığınızda kendine has bir koku yayar. Bunun tüketici üzerindeki algısı “terkos suyu” dur. Bunu engellemek adına belki de çok az miktarlarda (0,05 ppm gibi) suda çözünmüş ozon miktarı yeterli olabilir. Ancak damacana uzak yerlere gidiyorsa, bu partiye özel sudaki çözünmüş ozon miktarını artırmakta fayda vardır.
Diğer bir problemimiz ise; bayilerimizden gelen damacanaların son derece kirli oluşudur. Maalesef günümüzde ne tüketici, ne bayilerimizin elemanları damacanalarımızın temizliği konusunda yeteri kadar özen göstermiyorlar. Bayilerimizde kapaksız olarak boş damacanalar, sonrasında kamyonlarla nakliye ediliyor. En son dolum için tesislere getiriliyor. Tüm bu süreçte dışarıdan başta toz toprak olmak üzere, bir çok dış etkene maruz kalıyor. İşte damacananın içi bu kadar etkiye maruz kaldığı için, çok çok iyi bir şekilde dezenfekte edilmesi gerekli. Bunun için sıcak su, durulama, hatta kimyasal dezenfektanların dışında mutlaka ozon kullanılması şart. Yıkama suyuna verilen ozon miktarı zaman zaman 2.0 ppm üstüne bile çıkabilir. Bu sayede, suyumuz ne kadar temiz ve berrak olursa olsun, sadece ambalajımız yüzünden tüketici gözünde güç durumlara düşmekten kurtulmuş olacağız.
Artık günümüzde bazı firmalar dış yıkama ünitelerine bile ozonlu su vermekten kaçınmıyorlar.
Sorun: Kapakları ozonlamalı mıyız?
Çözüm; Kesinlikle evet. Kapaklarımız kontrolümüz dışında bir atölyede üretilmektedir. Ne kadar iyi korunmuş olunursa olunsun, mutlaka damacanaya kapağı yerleştirmeden önce mutlaka ozonlu suyla yıkanmalıdır. Bu özellik, günümüzde pek çok damacana dolum makinesinin standardı haline gelmiştir.
Ambalajlı su sektörünün dışında içecek sektöründe ozonun kullanım alanları mevcuttur. Örneğin;
Maden Suyu&Kola&Bira Üreticileri; kullandıkları suyun şartlandırmasında oldukça verimli sonuçlara ulaşılıyor. Suda muhtemel, demir-mangan giderimi için de son derece faydalıdır.
Meyve Suyu Konsantre Üreticileri; Üreticiden gelen sebzelerinin yıkama banyolarında direk olarak ozonlu suyla yıkandığında, üzerindeki tüm pestisit, zararlılar, kimyasallar ve ilaçlar giderilmektedir. Makul maliyetlerle çok önemli faydalar elde edilir.
Ozon oldukça korozif bir element olduğundan kullanılan tüm yan ekipmanlar 316 paslanmaz çelik olmalıdır. Aksi takdirde makinalarınızda, pompalarınızda ve diğer malzemelerinizde arızalar kaçınılmazdır.
Ozon ile ilgili bir diğer önemli konu ise; ozonu suya rasgele vermemektir. Online olarak kontrol edilmelidir. Yeni bir su kaynağına ilk defa uygulandığında anlık olarak kontrol edip, etkileri ve sonuçları her yönüyle raporlanmalıdır.
Ozon ölçüm sistemlerinde bir probu alıp, bir PLC ile konuşturmak, uyum açısından bazı riskler taşımaktadır. Bu sebeple, kendi kontrol ekranı olan, kendi probu olan ölçüm sistemleri tercih edilmelidir. Kullanılan problar en iyi iletken olan altından yapılmaktadır. Ve her probun ayrı bir özelliği vardır. Suyumuzun kalitesini belirlediği için ölçüm çok hassas olmalı ve en iyi malzemeden üretilmiş olan ozon ölçüm sistemleri temin edilmelidir. Teknoloji artık son derece gelişti. Anlık rapor alan, internet yoluyla herhangibir yerden takip edilip, müdahele edilebilen ölçüm sistemleri işlerimizi kolaylaştırmaktadır.
Ozon jeneratörleri vasıtasıyla ozonu ürettik, hangi amaçla kullanacağımızı belirledik, ölçüm sistemimizi temin ettik. Peki ozonla su nasıl en iyi şekilde entegre edilmelidir?
Ozon jeneratörlerinin çıkışlarında silikon hortumlar vasıtasıyla gelen ozon gazını, venturi dediğimiz ekipmanla ozonu suya enjekte edebiliriz. Ozonla suyun temas ettiği yerde, venturinin çapı daralarak ozonun suya daha iyi karışmasına yardımcı olur.
İkinci aşamada, krom mikser venturiler kullanılabilir. Oldukça zor işçiliği olan bu ekipman iki kısımdan oluşmaktadır. İlk kısmı venturi, ikinci kısmı ise paslanmaz karıştırıcılar.
Ozonu suya karıştırmanın en iyi yolu reaksiyon tankıdır.
